Rhedodd y daith reilffordd gyntaf yn y byd 9 milltir o`r gwaith haearn ym Mhenydarren i Gamlas Merthyr-Caerdydd The first railway journey in the world ran 9 miles from the ironworks at Penydarren to the Merthyr-Cardiff Canal Yn 1803, daeth Samuel Homfray â Richard Trevithick i`w waith haearn Penydarren ym Merthyr Tudful In 1803, Samuel Homfray brought Richard Trevithick to his Penydarren ironworks at Merthyr Tydfil Roedd gan Homfray ddiddordeb yn yr injans stêm yr oedd Trevithick wedi`u datblygu Homfray was interested in the steam engines that Trevithick had developed Anogodd Homfrey fe i adeiladu locomotif i deithio ar hyd y dramffordd o Benydarren i lanfa`r gamlas yn Abercynon Homfrey encouraged him to build a locomotive to travel along the tramroad from Penydarren to the canal wharf at Abercynon Dechreuodd Trevithick weithio ar y locomotif ac erbyn mis Chwefror 1804 roedd wedi`i gwblhau Trevithick started work on the locomotive and by February 1804 it was completed Roedd Richard Crawshay, perchennog gwaith haearn Cyfarthfa gerllaw, yn sicr na fyddai`r injan yn llwyddiannus Richard Crawshay, owner of the nearby Cyfarthfa ironworks, was sure that the engine would not be successful Fe wnaeth Crawshay betio 500 gini na allai`r injan dynnu deg tunnell o haearn i Abercynon, a thynnu`r wagenni gwag yn ôl Crawshay bet 500 guineas that the engine could not haul ten tons of iron to Abercynon, and haul the empty wagons back Roedd y rhediad cyntaf ar 21 Chwefror, a thynnodd yr injan ddeg tunnell o haearn mewn pum wagen, gyda saith deg o ddynion yn reidio arnyn nhw am y daith gyfan The first run was on 21 February, and the engine pulled ten tons of iron in five wagons, with seventy men riding on them for the whole of the journey Aeth yr injan bron i bum milltir yr awr The engine went nearly five miles an hour Yn anffodus, ar y daith yn ôl torrodd bollt a bu`n rhaid gwneud atgyweiriadau Unfortunately, on the return journey a bolt broke and reapirs had to be carried out Ni chyrhaeddodd yr injan yn ôl i Benydarren tan y diwrnod canlynol The engine did not get back to Penydarren until the following day Rhoddodd hyn reswm i Crawshay honni nad oedd y rhediad wedi`i gwblhau This gave Crawshay reason to claim that the run had not been completed Yn anffodus roedd yr injan yn rhy drwm ar gyfer y cledrau Unfortunately the engine was too heavy for the rails Fe`i cymerwyd allan o wasanaeth a`i defnyddio i yrru morthwyl gefail yng ngwaith Penydarren It was taken out of service and used to drive a forge hammer at the Penydarren works Gallwn ddweud, er hynny, mai Richard Trevithick oedd tad y rheilffyrdd We can, however, say that Richard Trevithick was the father of the railways |